چین عظیم‌ترین و پیچیده‌ترین سیستم سانسور آنلاین جهان را در اختیار دارد و برای کنترل فعالیت‌های کاربران اینترنت در این کشور که حالا از مرز نیم میلیارد نفر هم گذشته٬ از همه امکانات موجود بهره می‌گیرد. چین سال‌هاست که از مهم‌ترین دشمنان “اینترنت آزاد” است و احتمالا تا سال‌ها این عنوان را بر پیشانی خواهد داشت. فیلتر کردن سایت تنها مربوط به کشور ما نیست. بلکه خیلی از کشورهای جهان بنا به مصالح داخلی و ملی خود اقدام به فیلترینگ سایت ها می کنند.
مهندسی معکوس سانسور؛ -پژوهشگران دانشگاه هاروارد با ایجاد یک شبکه اجتماعی جعلی به سیستم عظیم فیلترینگ اینترنت در چین نفوذ کرده‌اند و اطلاعات دست‌اولی از هراس‌های حکومت چین و سانسورچیان چینی به دست آورده‌اند.
سیاست‌های سرکوبگرانه دولت چین در قبال اینترنت و گردش آزاد اطلاعات بر کسی پوشیده نیست.
دنیا این واقعیت‌های بدیهی درباره اینترنت و تکنولوژی‌های نوین ارتباطی در چین را می‌داند٬ اما کمتر کسی می‌داند که این سیستم پیچیده چگونه کار می‌کند. به تازگی برای نخستین بار با ابتکار تیمی از پژوهشگران زبده در دانشگاه هاروارد و دانشگاه کالیفرنیا٬ جزئیات ارزشمندی از لایه‌های گوناگون این سیستم عظیم سرکوب و سانسور آنلاین در چین به دست آمده و در اختیار افکار عمومی قرار گرفته است.
به گزارش مجله “مادربرد” از مجموعه رسانه‌ای “وایس”٬ این پژوهشگران یافته‌های خود را در قالب گزارشی در مجله “ساینس” منتشر کرده‌ان٬ اما نتایج پژوهش آنان بیشتر شبیه رمان‌های پلیسی و جاسوسی است تا یک مقاله علمی. “گری کینگ” و تیم‌اش برای نفوذ به “فایروال عظیم چین” و درک کارآیی سیستم فیلترینگ این کشور٬ از سال ۲۰۱۱ چندین حساب کاربری جعلی باز کردند و صدها پیام گوناگون را در شبکه‌های محبوب اجتماعی در چین منتشر کردند تا ببینند کدام پیام‌ها زیر تیغ فیلترینگ گرفتار می‌شوند و کدام‌ها از سد بلند سانسور می‌گریزند.
این پژوهشگران یک گام فراتر هم رفتند و شبکه اجتماعی جعلی خود را ایجاد کردند تا بتوانند از طریق آن به برنامه‌هایی که در چین برای سانسور محتوا در وب استفاده می‌شود هم دسترسی پیدا کنند و با مهندسی معکوس٬ سیستم فیلترینگ این کشور را شبیه‌سازی کنند و به درک دقیق‌تر و عمیق‌تری از آن برسند. گری کینگ می‌گوید: «سانسور در چین همانند فیلی است که سعی می‌کند روی نوک انگشتان پایش راه برود؛ رد پای آن را همه‌جا می‌توان دید.»
گری کینگ و تیم‌اش پس از ایجاد شبکه اجتماعی جعلی٬ به همه نرم‌افزارها٬ مستندات٬ انجمن‌های مرتبط و تیم پشتیبانی فیلترینگ دسترسی داشتند و می‌توانستند از توصیه‌های آنها هم برای اعمال سانسور بهره ببرند. پس از انتشار پست‌های آزمایشی در این شبکه اجتماعی و نیز شبکه “وایبو” که معادل چینی توییتر است٬ این پژوهشگران به یک نتیجه شگفت‌آور رسیدند: «در مجموع انتقاد از دولت در چین مساله بزرگی نیست٬ تا زمانی که دیگران را تحریک به اقدام علیه دولت نکرده باشید.»
به گفته این پژوهشگران٬ رفتار سیستم سانسور در چین نشان می‌دهد که حکومت این کشور بیش از هرچیز از خیزش‌ها٬ اعتراضات و رویدادهای واکنشی در متن جامعه می‌ترسد٬ نه صرفا از انتقاد از دولت و سیاست‌های حزب کمونیست. پست‌هایی که معطوف به واکنش علیه سیاست‌های دولت‌اند٬ در سیستم فیلترینگ اتوماتیک کلیدواژه‌ها گرفتار می‌شوند یا توسط سانسورچیان که گزینه‌های متعددی برای متوقف کردن فعالیت‌های یک آدرس آی‌پی مشخص٬ نام کاربری و … دارند٬ کشف و حذف می‌شوند.
به این خاطر٬ گری کینگ حکومت چین را که معمولا “اقتدارگرا” خوانده می‌شود “اقتدارگرایی هوشمندانه و واکنشی” می‌داند؛ یعنی حکومت به انتقادات شهروندان درباره رهبران توجه می‌کند و از آنها بهره می‌گیرد. اطلاعاتی که شهروندان درباره رهبران کشور ارائه می‌کنند برای حکومت ارزشمند است و بر اساس آنها اقدامات لازم برای بهبود اوضاع را انجام می‌دهند.
به عبارت دیگر در چین انتقاد تحمل می‌شود٬ اما اگر در پیام‌تان کلیدواژه‌هایی نظیر “توده‌ها”٬ “رویداد”٬ “رفتن به خیابان” یا “تظاهرات” باشد٬ بی‌درنگ زیر تیغ فیلترینگ قرار می‌گیرید. گذشته از این‌ها٬ دولت چین با توزیع امکان سانسور برای سرویس‌ها و شبکه‌های اجتماعی مختلف٬ فیلترینگ را رقابتی کرده است.
گری کینگ می‌گوید: «دولت چین به‌صورت هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده رقابت و نوآوری در زمینه تکنولوژی‌های سانسور را تشویق می‌کند و به این ترتیب سیستم سانسور نامتمرکز می‌شود. این تکنیکی رایج برای اعمال سیاست‌های سرکوبگرانه حکومت به صورت نامتمرکز است.»
حکومت چین به این ترتیب سیاست‌های مورد نظر خود را از طریق بازوهای وابسته و غیروابسته در دنیای فن‌آوری اعمال می‌کند و بدون آن که مسئولیت سرکوب‌گری‌ها را بپذیرد٬ از همه مواهب آن بهره‌مند می‌شود.
