فضاپیمای روزتا متعلق به اتحادیه اروپا این روزها خبر ساز شده است. و به تازگی تصاویر از یک دنباله دار به زمین ارسال کرده است روزتا تصاویر جدیدی از سطح دنباله‌دار چوریومف به زمین ارسال کرده است.این تصاویر توسط دوربین NavCam متعلق به روزتا و بین ماه‌های سپتامبر و نوامبر ۲۰۱۴ گرفته شدند؛ یعنی زمانی که روزتا در فاصله ی هشت کیلومتری سطح دنباله‌دار ۶۷P/Churyumov-Gerasimenko قرار داشت. تصاویر جدید، لبه‌های صخره‌های سخت را در عمق تاریکی فضا و همچنین تخته‌سنگ‌های بزرگ و تپه‌های صخره‌ای را که در دل دشت‌های غبارگرفته دنباله‌دار گم شده‌اند، به نمایش می‌گذارد.
فضاپیمای روزتا که تقریبا به اندازه یک خودرو است سال ۲۰۰۴، توسط آژانس فضایی اروپا به فضا فرستاده شد تا در منظومه شمسی، یک دنباله دار بنام چوریومف ۶۷P را تعقیب کند. روزتا، شامل دو بخش اصلی متشکل از یک مدارگرد با ۱۲ ابزار علمی و یک ربات کاوشگر به نام فیلای یا فیله (Philae) شامل ۱۰ ابزار علمی است که بر سطح دنباله‌دار چهار کیلومتری ۶۷P فرود آمد.
این مرکز طی ۴۰ ثانیه اطلاعاتی از فیله، کاوشگر اتحادیه اروپا، دریافت کرده‌اند. گفته می‌شود این اطلاعات ۳۰۰ بخش از ۸۰۰۰ بسته اطلاعاتی است که قرار است فیله به زمین ارسال کند.
آزمایشگاه فضایی کوچک فیله که ابعادش حدود حجم یک یخچال است، تمام اطلاعات خود را به فضاپیمای روزتا می‌فرستد و روزتا این اطلاعات را پس از دریافت، به زمین رله می‌کند.
دانشمندان از فعالیت دوباره کاوشگر اتحادیه اروپا بسیار مسرورند، زیرا هفت ماه از نشست تاریخی این کاوشگر بر سطح دنباله‌دار “چوری” گذشته و دانشمندان نتوانسته بودند محل دقیق این کاوشگر را در سطح دنباله‌دار تعیین کنند.
در انتظار خورشید
آزمایشگاه فضایی کوچک فیله پس از یک سفر ده ساله به همراه فضاپیمای روزتا سرانجام در نوامبر سال گذشته میلادی (۲۰۱۴) موفق شد در سطح دنباله‌دار ۶۷پی (چوری) فرود آید. فرود آن اما برطبق تصمیم از قبل گرفته شده انجام نشد و این آزمایشگاه زیر صخره‌ای در سایه پنهان شد.
فیله، کاوشگر اتحادیه اروپا، برای شارژ کردن باتری‌های خود احتیاج به انرژی خورشیدی داشت و پنهان شدن در زیر صخره سبب شده بود که نور خورشید به این کاوشگر نرسد.
در سایه قرار گرفتن فیله سبب شد که پس از ۶۰ ساعت کار، باتری‌ها آن خالی شوند و این کاوشگر در پانزدهم نوامبر سال ۲۰۱۴ از فعالیت بازایستد. فیله منتظر تابش آفتاب بود تا با شارژ باطری‌ها بار دیگر آغاز به فعالیت کند. دانشمندان از دوازدهم ماه مارس سال جاری هرچند یک‌بار ارتباط با فضاپیمای روزتا را برقرار می‌کردند و می‌کوشند خبری از فیله، کاوشگر اتحادیه اروپا بیابند.
دانشمندان بر این نظر بودند که با نزدیک شدن “چوری” به خورشید و افزایش ساعت‌های نورگیری، فیله بار دیگر آغاز به فعالیت کند. بیشتر فعالیت فیله به جمع‌آوری اطلاعاتی در ارتباط با اجزاء خاک و یخ دنباله‌دار چوری است.
دانشمندان دنباله‌دار ۶۷پی را به نام دو کاشف آن کلیم ایوانوویچ چوریوموف و سوتلانا ایوانووا گراسیمنکو، چوریوموف- گراسیمنکو نام‌گذاری کرده‌اند، که مخفف آن “چوری” شده است. این دو دانشمند در سال ۱۹۶۹ دنباله‌دار ۶۷پی را شناسایی کردند.
از اواسط سال ۲۰۱۱ و به منظور حفظ انرژی، روزتا وارد مرحله خواب زمستانی شد که این خواب ۳۱ ماه به طول انجامید؛ ساعت زنگدار برای بیدارشدن فضاپیما از خواب در تاریخ ۲۰ ژانویه ۲۰۱۴ میلادی (۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۲) در عمق فضا به صدا درآمد. پس از گذشت ۱۰ سال از زمان پرتاب و طی‌کردن بیش از ۶٫۴ میلیارد کیلومتر، روزتا سرانجام به مدار دنباله دار مورد نظر رسید و نخستین تصویر نمای نزدیک از آن را تهیه کرد.
جامعه علمی امیدوار است پروژه ۱٫۶ میلیارد دلاری روزتا به پرسش‌های موجود درباره منشأ حیات بر روی زمین پاسخ دهد. شاید مأموریت مورد بحث در تایید این موضوع کمک کند که دنباله‌دارها زمانی بلوک‌های سازنده حیات (ماده آلی و آب) را به زمین آوردند. دنباله دارها در اصل بقایای ابرهای گاز و غبار هستند که اجزای سازنده ی منظومه شمسی ما را تامین می کنند. از بسیاری جهات، تصور بر این است که آن ها در طول میلیاردها سال به همان شکل اول خود باقی مانده اند، و بنابراین باید حاوی مواد خالصی از دوران اولیه ی منظومه شمسی باشند. همچنین این احتمال وجود دارد که دنباله دارها مولکول های آلی کربنی مورد نیاز برای شروع حیات در سیاره ی ما را با خود به همراه آورده باشند. از این جهت پژوهشگران به مطالعه ی این اجرام بسیار علاقه مندند.
هم اکنون عملیات فرودگر فیلای بدلیل قرارگیری در سایه متقوف شده است، زیرا انرژی فیلای از نور خورشید تامین می‌شود و از آنجایی که محل فرودش در سایه قرار گرفته، امکان شارژ مجدد باطری اش مهیا نیست، اما آژانس فضایی اروپا امیدوار است با نزدیک‌شدن دنباله‌دار به خورشید، فرودگر بتواند نیروی کافی برای ادامه کاوش را باز یابد.
فیله (با تلفظ /ˈfaɪliː/ یا /ˈfiːleɪ/[۳]) ربات کاوشگر سازمان فضایی اروپا است که همراه فضاپیما رزتا ۱۲ نوامبر ۲۰۱۴ بر سطح دنباله‌دار ۶۷ پی/چوریوموف-گراسیمنکو فرود آمد.
کاوشگر فیله ساعت ۹:۳۵ دقیقه روز چهارشنبه ۱۲ نوامبر به وقت اروپای مرکزی برای فرود بر سطح ستارهٔ دنباله‌دار از حامل خود فضاپیمای رزتا در فضا رها شد، و پس از هفت ساعت کاهش ارتفاع سرانجام بر روی دنباله‌دار ۶۷پی فرود آمد. فرودش بر دنباله دار در حدود ساعت ۱۶:۰۵ گرینویچ تایید شد. فیله موفق شد به مدت ۶۰ ساعت بر روی این جرم فضایی به پژوهش و نمونه‌برداری و ارسال داده بپردازد تا اینکه باتری آن تمام شد. فرود فیله بر روی جرم فضایی با مشکلاتی روبه‌رو شد به طوری که چنگک‌های اتصال آن به سطح دنباله‌دار عمل نکرده و باعث شدند که این کاوشگر دو بار از جای خود کنده شده و در یک شکاف فرود بیاید که این امر باعث نرسیدن آفتاب کافی به صفحات باتری خورشیدی آن شد. فیله در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۵ (۲۴ خرداد ۱۳۹۴) با نزدیکتر شدن دنباله‌دار به خورشید و افزایش ساعت‌های نورگیری، دوباره به کار افتاد.
داده‌ها نشان داد که واحد فرود به نام فیله حدود ۴ سانتیمتر در خاک سطح دنباله دار فرو رفته که نشانگر نرم بودن لایه سطحی این جرم آسمانی است. اما به فاصله کوتاهی بعد از آن مهندسان متوجه شدند که زوبین‌های طراحی شده برای محکم کردن فیله روی سطح دنباله دار به درستی عمل نکرده است. محل فرود فیله محوطه‌ای به ابعاد ۹۰۰ در ۶۰۰ متر است و این کاوشگر، که حدود یکصد کیلوگرم وزن دارد، حامل وسایل آزمایشگایی برای اولین بررسی نزدیک سطح یک دنباله‌دار است.
اما با وجود موفقیت در فرود، محل دقیق استقرار فیله بر روی دنباله دار چوری برای دانشمندان مشخص نیست. به ویژه اینکه پس از نخستین تماس دست کم دو بار از جای خود بلند شده و دوباره فرود آمده است. پس از فرود، ارتباط فیله با فضاپیمای رزتا و زمین قطع شد، اما پس از مدتی نخستین تصاویر خود را به زمین ارسال کرد. سپس به علت قرار گرفتن در سایهٔ احتمالاً یک صخره، مشکل تضعیف باتری‌های خورشیدی پیش آمد. دانشمندان با تغییر موقعیت کاوشگر، موقتاً موفق به حل این مسئله شدند؛ اما مشکل همچنان باقیست.
فیله در شبانه‌روز نیاز به حداقل ۷ ساعت نور خورشید دارد ولی به علت استقرار در سایه، فقط یک ساعت و نیم در معرض نور قرار می‌گیرد. همین مسئله باعث توقف کارکردهای کاوشگر و به خواب رفتن آن بعد از ۵۷ ساعت در جمعه شب ۲۳ آبان شد؛ اما قبل از آن موفق به تشخیص مولکول‌های آلی حاوی کربن در جو چوری شد که از جهت کشف اسرار پیدایش حیات در کرهٔ زمین حائز اهمیت است. دانشمندان آلمانی در حال تجزیه و تحلیل یافته‌های فیله در این مورد هستند. فعالیت مجدد کاوشگر احتمالاً تا قبل از فصل بهار و با شارژ مجدد توسط پنل‌های باتری خورشیدی شروع خواهد شد.
عمر چوری ۴ میلیارد سال برآورد می‌شود. فاصله‌اش با زمین در زمان فرود کاوشگر، قریب ۵۰۰ میلیون کیلومتر بوده است؛ از این رو حدود نیم ساعت زمان می‌برد تا امواج رادیویی، طول این مسیر را طی کند. این ستارهٔ دنباله‌دار به زودی داغ خواهد شد و مقادیر عظیمی گاز و غبار از خود بیرون خواهد ریخت.
آندرا آکاماتزو می گوید: «ستارهٔ دنباله‌دار به خورشید نزدیک می‌شود و بخوبی می‌دانیم که فعال خواهد شد. زمانی خواهد رسید که دیگر نمی‌توانیم در مدار ستارهٔ دنباله‌دار بمانیم. دقیقاً نمی‌دانیم این زمان کِی است، شاید ژانویهٔ سال آینده، شاید فوریه، شاید مارس، هنوز نمی‌دانیم.»
ماریو سالاتی در این‌باره می‌گوید: «کاوشگر فیله در رأس ستارهٔ دنباله‌دار قرار دارد و همانجا هم خواهد ماند. البته دنباله‌دار به خورشید نزدیک می‌شود و شاید باتری ثانویهٔ فیله پر شود و کاوشگر دوباره به کار بیفتد»
پروژه پرتاب کاوشگر روزتا، یکی از پیچیده‌ترین و دشوارترین طرح‌های فضایی تاریخ است که ۱.۴ میلیارد دلار هزینه داشته است. این پروژه از حدود بیست سال پیش آغاز شد و ده سال پیش، سفینه روزتا و کاوشگر فیله به فضا پرتاب شدند.
فیله در ۱۴ ژوئن ۲۰۱۵ (۲۴ خرداد ۱۳۹۴) با نزدیکتر شدن دنباله‌دار به خورشید و افزایش ساعت‌های نورگیری، دوباره به کار افتاد. فیله بکار افتادن دوباره خود را در توئیتر با این پیغام اعلام کرد: “سلام زمین، صدای من را می‌شنوی؟” روزتا هم با توئیتی پاسخ داد: “یک خبر فوق‌العاده، کاوشگر من، فیله بیدار شده است.”
تصاویری که روزتا از یک دنباله دار به زمین فرستاده است.
